FAZLA MESAİ ÜCRETİ HESAPLAMASI
Fazla Mesai Kavramı
Mesai, Arapça kökenli bir kelime olup çalışma anlamına gelmektedir. Fazla
mesainin kanunen karşılığı olan terim “fazla çalışma” dır. Çalışma hayatında,
zaman zaman fazla çalışma yerine fazla mesai, fazla sürelerle çalışma yerine
fazla sürelerle mesai kavramının kullanıldığına rastlarız.
İş Kanunu’nda Fazla
Mesai
Fazla Mesai ya da Fazla Çalışma 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde
düzenlenmiştir. Ayrıca kanunda zorunluluk durumları ile ilgili düzenlemeleri
içeren 42. Ve 43. maddeler yer almaktadır.
Fazla çalışmanın detaylarını içeren bir yönetmelik de yayınlanmıştır. Bu
yönetmelik 06.04.2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “İş Kanununa İlişkin
Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği” dir.
İşçi ve işveren iş sözleşmesini başlatırken bir ücrette karar kılarlar.
Kişinin normal çalışmasının karşılığı olacak olan bu ücret, İş Kanunu’nda
belirtilmiş olan haftalık maksimum çalışma süresine kadar olan çalışmaların
karşılığıdır.
İş Kanunu’na göre bir işyerinde haftalık çalışma süresi, en fazla 45 saat
olarak belirlenebilir. Dolayısıyla “asıl ücret” ya da “çıplak ücret” dediğimiz
sadece çalışma karşılığı alınan ücret, en fazla 45 saatlik çalışmayı
kapsamaktadır. 45 saati aşan çalışmalar, “fazla çalışma” olmaktadır. Bu
fazladan çalışma için de, işçiye ayrıca bir ücret hesaplanıp ödenir.
Kanunda yer alan bir diğer terim “fazla sürelerle çalışma” ise, işyerinde
belirlenmiş haftalık çalışma süresi kanuni sınırın altında olması durumunda
kanuni sınıra kadar yapılan çalışmaları ifade etmektedir. Örneğin yasal olarak
maksimum çalışma süresi 45 saatken, A şirketinde çalışma süresi haftalık 40
saat belirlenmişse, haftalık 45 saate kadar yapılmış fazladan çalışmalar “fazla
sürelerle çalışma” olarak adlandırılacaktır. Eğer fazladan çalışma ilgili hafta
için 45 saati de aşmışsa, 45 saati aşan kısım “fazla çalışma” olarak
adlandırılacaktır.
Fazla Çalışma ve Fazla
Sürelerle Çalışma Ücretinin Hesaplanması
Fazla çalışma, yani haftalık 45
saati aşan çalışmalarda, çalışılan her fazladan saat için ücret %50 zamlı
ödenmelidir.
Örneğin bir hafta 50 saat çalışmış olan işçinin fazla çalışma ücretini
hesaplamak için önce kişinin saatlik ücretini bilmemiz gerekir. Kişinin aylık
asgari ücretle çalıştığını varsayalım. Asgari ücret 2018 yılında 2.029,50 TL.
Kişinin bir aylık kazancı olan asgari ücretin saatlik tutarını bulmak için 1
aylık çalışmanın saatlik değerini ifade eden 225 saate bölmemiz gerekir.
Fazla Sürelerle Çalışma, yani haftalık 45
saatin altında kalan fazladan çalışmalarda ücret %25 zamlı hesaplanmalıdır.
Örneğin, haftada 40 saat çalışılan bir işyerinde bir hafta 43 saat çalışmış
olan 3.000 TL ücretli işçinin fazla sürelerle çalışma ücretini hesaplamak için
önce kişinin saatlik ücretini bulup %25 zamlı hesaplayarak fazladan çalıştığı
süre ile çarparız.
Fazla Çalışması Yasak
Olan Kişiler
Öncelikli olarak fazla mesai yapmak istemeyen, bunun için iş sözleşmesinde
ya da dilekçesinde onay vermemiş işçilere fazla mesai yaptırılamaz. Fazla
çalışma yapma konusunda işçinin onayının alınması zorunludur.
Yıl içinde yapılacak fazla çalışma saatle sınırlandırılmıştır. Bir yılda
270 saatten fazla, fazla mesai yapılamaz.
Ayrıca;
·
18 yaşını doldurmamış işçiler
·
Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler
·
Kısmi süreli çalışan işçiler
·
Sağlığının elvermediğini belgeleyen işçiler
onay vermiş olsalar fazla çalışma yapmaları yasaktır.